İnceleme - Yazı

Araştırma ve İnceleme : Agaçe Zeki ERKUŞ

Sosyolojik ve Psikolojik Araştırma Dönemleri

Aşağıdaki tarihler Uzunyayla halkı için kırılma noktalarıdır. Bu dönemlerin incelenmesi günümüzdeki birçok olaya ışık tutacaktır.

Halen hayatta olan nesiller göz önüne alındığında somut bilgilere dayalı veri elde edilmesi muhtemel olan dönem 1950'lere kadar uzanabilir. Önceki nesillerden aktarılan duyumlar da bu döneme eklenirse bu süreç yeni devletin ilk yıllarına kadar uzayabilir.

Derinlemesine yapılabilecek araştırma ise 1955-1960 sonrasıdır. Günümüzün ip uçları 1995-2020 arasında gizlidir.

Uzunyayla tarihi iki döneme ayrılarak incelenmelidir.

• • 1855 - 1876 : Kafkasya'da durum, göç nedenleri ve Grupların Uzunyayla'ya gelişleri, Aziziye (Pınarbaşı) ilçesinin ve nahiye merkezlerinin kurulması, sayısal veriler

  • 1876 - 1908 : Siyasi gelişmeleri ve değişimlerin bölgeye etkisi. Bu süreçte etkili olan kişiler

Bu iki dönem tam olarak netleşirse tarihi açıdan bilgi kirliliği ortadan kalkar.

Uzunyayla'yla ilgili tarihi, sosyolojik ve kültürel araştırmalar da aşağıdaki dönemler bazında yapılmalıdır.

• • 1908 - 1919 : Uzunyayla'yı benimseme, yaşam koşullarına alışma, iç karışıklıklardan etkilenme, seferberlik yılları ve savaşların etkileri

  • 1919 - 1923 : İç ayaklanmalar, Kurtuluş savaşı yılları ve yeni devlet

  • 1923 - 1950 : Tek partili dönem, kültürel kaynaşmalar

  • 1950 - 1965 : Demokrat parti yılları, 1960 ihtilali etkileri

  • 1965 - 1980 : Yeni oluşumlar ve Kültür Değişimleri

  • 1980 - 1999 : Çözülme yılları ve şehir kültürü

  • 2000 - 2020 : Şehir kültürü koşulları, sanal kültür, bireyselleşme sonuçları

Yukarıdaki dönemler bölge halkımızın sosyal yaşamı ve kültürüyle ilgili kırılma noktaları baz alınarak önerilmiştir.

1876 - 1908 yılları arasında İstanbul'da Batılılaşma hareketleri göze çarparken Anadolu tek başına bırakılmıştır. Yine İstanbul'da etkili olmaya çalışan Batılılaşma'nın karşısına muhafazakâr yapıyı korumayı amaç edinen İslamcılık, Osmanlıcılık ve Milliyetçilik anlayışları çıkmış, iç karışıklıklar Uzunyayla halkını da etkilemiştir.

Özellikle 1908-1919 yılları, zorunlu göç sonrası halkımızın uğradığı ikinci çöküş dönemidir. Bu dönem, göç eden nesille günümüze ulaşan nesil arasındaki bağların koptuğu yıllardır. Hemen ardından yaşanan kurtuluş savaşı yılları da bu nesli etkilemiştir. 1908-1919 hakkında elimizde çok fazla bilgi yoktur. Eldeki veriler, toplumun duygusal yansıtmalarından ibarettir. Yine bu yılların büyük bir bölümünde halkımız, Uzunyayla'da, kendi dışında gelişen olaylar (İç karışıklık, Seferberlik, Sarıkamış muharebesi, Ermeni tehciri, Çanakkale Savaşı, düşman işgali) karşısında mecburen içe dönüp "kapalı toplum" olarak yaşamayı tercih etmişse de bunda sadece "kültürel kapalılık" konusunda başarılı olmuş, sosyal yaşamda ise olaylardan tüm ülke gibi direk etkilenerek "sığındığı" Uzunyayla'da "sıkışıp" kalmıştır.

Günümüz neslinin dedesi ve babası bu sıkışan nesildir. Savaşta dedesi ve babası ölenler de anne, üvey baba, amca, dayı, uzak akraba gözetiminde büyümek zorunda bırakılmıştır.

Seferberlik yılları, Sarıkamış ve Çanakkale savaşlarının halkımıza etkileri büyüktür. Sadece bu dönemle ilgili binlerce araştırma yapılabilir.

1919-1923 yılları Çerkeslerin yaşadıkları bölgelerde karışmak zorunda oldukları ayaklanmalardır. Bunların nedenleri ve sonuçları tam araştırılamamıştır. Bu ayaklanmalardan Uzunyayla' nasıl etkilenmiştir?

1943 yılından sonra başlayan siyasi ve dini etkileşime dayalı uygulamalar, Uzunyayla halkı üzerinde kültürel anlamda etkili olmuştur.

Bence bu tarihler arasındaki sosyolojik oluşumlar hakkında sayısız araştırma yapılabilir. Yapılmalıdır da...

🎬